‘Wie overdrijft, verliest zijn geloofwaardigheid’, aldus de Chinese filosoof en politicus Confucius. De waarheid in deze uitspraak werd op 13 januari 2024 maar weer eens aangetoond met een optreden van de aan Extinction Rebellion verbonden actiegroep Guerrilla Fashion in de commissie Plenair. Drie leden van deze actiegroep spraken in over de motie die de VVD tijdens het begrotingsdebat in november 2024 had ingediend om met populaire winkels meer bezoekers naar de stad te halen. Tegen het zere been van Guerrilla Fashion die de pijlen vooral richtte tegen de eventuele komst van ‘fast fashion’-winkels.
De mode-industrie is een van de grootste vervuilers ter wereld, die mensen uitbuit en mensenrechten schendt en het is een schande als Zoetermeer die bedrijven helpt, stelden ze. De burgers van Zoetermeer worden door de gemeente in de steek gelaten, omdat ‘fast fashion’-zaken, die met hun glimmende rommel levens bedreigen, belangrijker gevonden worden dan mensen met hart voor hun stad. Om deze massamoordenaars met open armen te ontvangen is crimineel en een dolksteek in de rug van de burgers door hun vertegenwoordigers in de gemeenteraad, aldus de insprekers. Als de inwoners van Zoetermeer straks verdrinken door de stijgende zeespiegel dan ligt de schuld daarvoor bij de Zoetermeerse politici, die van de VVD voorop. Aan hyperbolen geen gebrek.
Nu is ook in de politiek overdrijving een veelvoorkomend fenomeen. Politici gebruiken retorische uitvergroting om hun standpunten kracht bij te zetten, kiezers te overtuigen en tegenstanders in diskrediet te brengen. Hoewel deze strategie vaak effectief is in het genereren van aandacht, kan overdrijving ook leiden tot polarisatie, wantrouwen en een versimpeling van complexe problemen.
Een van de meest voorkomende vormen van overdrijving in de politiek is het gebruik van doemscenario’s, een stijlvorm zoals ook door Guerrilla Fashion werd gehanteerd. Politici schetsen vaak een extreem negatief beeld van de toekomst als bepaalde maatregelen niet worden genomen of als de tegenstander aan de macht komt. Daarnaast wordt overdrijving vaak gebruikt om de prestaties van een politicus of partij op te hemelen. Een andere veelgebruikte tactiek is het demoniseren van de tegenstander. Politici beschuldigen hun opponenten soms van extreme standpunten of intenties die niet realistisch zijn. Ze bestempelen hun tegenstanders als ‘gevaarlijk’, ‘’ crimineel’, ‘radicaal’ of ‘onverantwoordelijk’, zelfs als de verschillen in beleid in werkelijkheid klein zijn.
Hoewel overdrijving een krachtig middel kan zijn om de aandacht te trekken en steun te vergaren, heeft het ook nadelige gevolgen. Het versimpelt complexe maatschappelijke problemen en kan het publieke debat verarmen. En dat politieke debat moet het van argumenten hebben, maar niets is potentieel schadelijker voor een goed argument dan overdrijving.
Voor de goede orde, overdrijven mag in het politieke debat. Sterker nog: overdrijving is als peper in een gerecht: een snufje maakt het pittig, te veel maakt het oneetbaar. Anders gezegd: overdrijving mag niet overdreven worden. Want dan raakt de geloofwaardigheid uit beeld.
Deze column geeft de mening van Rob Duiven weer en niet het standpunt van de (fractie van de) Zoetermeerse VVD.
