Op maandag 6 november 2023 vond het jaarlijkse begrotingsdebat, ook wel najaarsdebat genoemd, plaats. In deze raadsvergadering, die de hele dag en avond in beslag nam, voerde deze editie plaatsvervangend fractievoorzitter Rob Duiven namens de fractie van de Zoetermeerse VVD het woord. Het zwaartepunt van zijn inbreng was vooral het financieel perspectief voor 2026, wanneer het ‘financieel ravijn’ opdoemt, niet alleen voor Zoetermeer maar voor alle gemeenten in Nederland. In 2026 zullen de inkomsten voor gemeenten vanuit het rijk sterk terugvallen met € 840 miljoen omdat het kabinet in het coalitieakkoord aangaf niet over het eigen graf heen te willen regeren. Een aderlating die -als die doorgang vindt- niet zonder gevolgen zal kunnen blijven.
Het ‘ravijn’
‘De inwoners van Zoetermeer verdienen een goed bestuurde stad. Voor de VVD betekent dat een stad waarin je goed en betaalbaar kunt wonen, met een bloeiende lokale economie, waarin je prettig kunt leven in een veilige buurt tussen duurzaam groen, en met een gemeente die klaarstaat voor haar inwoners en verstandige financiële keuzes maakt. We waren dan ook blij dat, bij het aantreden van deze coalitie, we met elkaar afspraken dat dit is wat we gaan doen: de stad besturen zoals Zoetermeer dat verdient. We maakten mooie plannen, zowel incidenteel als structureel, waarmee we Zoetermeer veiliger, mooier, beter onderhouden en bruisender maken. Het toen al bekende ravijn lieten we nog even ‘met rust’. Niet in de laatste plaats omdat het eigenlijk aan het Rijk is om dit op te lossen. Immers, wie een probleem veroorzaakt, moet het ook oplossen.
Anderhalf jaar verder en het ravijn lijkt zich niet vanzelf op te lossen. De stad besturen zoals Zoetermeer dat verdient wordt ons daarmee steeds lastiger, en als we niet uitkijken, straks zelfs onmogelijk gemaakt. De begroting van 2024 is sluitend en 2025 redden we ook nog. Maar voor daarna moet snel iets gebeuren. Want wat de uitslag van de komende tweede kamerverkiezingen ook wordt, het lijkt onvermijdelijk dat we als gemeente ook zelf aan de bak moeten om de begroting straks meerjaren sluitend te houden. We hebben dus de komende tijd iets te doen.
Er zijn naar de mening van de Zoetermeerse VVD twee essentiële voorwaarden waaraan voldaan moet worden om deze uitdaging succesvol aan te gaan: (1) realistisch begroten en (2) de focus richten op het realiseren van resultaten. Dit jaar is er gestart met meer praktijkgericht begroten. Daar zijn we als VVD heel blij mee. Een praktijkgerichte begroting geeft een betrouwbaarder, realistischer en scherper beeld over de haalbaarheid en betaalbaarheid van onze ambities, opgaven en beschikbare middelen. We hopen dat het college deze manier van begroten vasthoudt en verder uitbouwt. Het zal naar verwachting een hoop onnodige uitgaven en wellicht ook op termijn bezuinigingen voorkomen.
Maar met een andere manier van begroten alleen gaan we het niet redden. Een realistische begroting heeft alleen zin als ook de haalbaarheid in de uitvoering op orde is. Beleid en uitvoering zijn weliswaar onderdeel van dezelfde medaille, maar voor onze inwoners telt vooral één ding, en dat zijn tastbare resultaten. Want de inwoners van Zoetermeer willen zich veilig voelen op straat, werk dat loont, lage belastingen, een bereikbare stad, en een huis om in te wonen. Zij willen een sterke, betrouwbare overheid, een overheid die zegt wat hij doet en doet wat hij zegt. Kortom, een overheid die dingen doet en dingen gedaan krijgt. Dit is wat Zoetermeerders verdienen en waar de VVD voor staat.’
In het tweede deel van zijn betoog ging Rob Duiven in op een aantal zaken die, afgezet tegen het voorgaande, opvielen in de plannen voor 2024.
Veiligheid
‘Drie weken geleden kregen we de laatste cijfers te zien en die zijn toch nog altijd heel zorgelijk. We snappen dat in een stad niet alles te voorkomen is, maar het zou wel fijn zijn om te weten waarom bepaalde soorten criminaliteit toenemen en andere afnemen. We hebben het in deze zaal vaak over de effectiviteit van het veiligheidsbeleid gehad. Recent vertelde de burgemeester in de krant, dat hij niet weet waarom de veiligheidscijfers veranderen omdat er geen onderzoek naar gedaan is. Ja voorzitter, daar kunnen wij dus niets mee en daar kan de burgemeester ook niets mee. Je kunt immers problemen pas echt aanpakken als je ze ook begrijpt! Daarom hamert de VVD al jaren, onder andere door middel van een aangenomen amendement, op effectindicatoren. Daarom, voorzitter, wat is hieraan inmiddels gedaan en wat gaat u in 2024 nog hieraan doen?
Daarnaast was het treurig om weer te lezen dat we nog altijd veel politiemensen missen in de stad. Maar liefst 55 full-time agenten te weinig. We hebben er maar 127 nu. Er moet dus eigenlijk bijna de helft bij. Het wordt echt tijd dat daar meer actie op komt richting het Rijk en ik hoor graag van de burgemeester wat hij in 2024 daaraan gaat doen.’
Werkgelegenheid
‘Werk loont. Niets loont zo weinig als niet-werken als je dat wel kunt. Werken geeft je voldoening, sociale interactie, persoonlijke ontwikkeling, structuur en routine en zingeving. De werkloosheid in Zoetermeer is nog steeds hoog. Hoe kan dit, in deze huidige arbeidsmarkt? In praktisch elke branche is een flink personeelstekort. College, wat doen we eraan? Of eigenlijk, wat doet u hieraan? Is onze enige actie een provinciaal plan waar in de begroting naar verwezen wordt? Volgens mij kunnen, nee moeten, we meer doen. Zoals bijvoorbeeld het verder versterken van het vestigingsklimaat, meer regionale samenwerking, uitbouwen samenwerking bedrijven en onderwijs. Ziet het college hier ook deze en andere kansen om meer Zoetermeerse inwoners aan het werk te helpen?‘
Belastingen en belastingdruk
‘En dat brengt mij op ons derde punt, de belastingen en belastingdruk. We zien in 2024 de woonlasten weer stijgen en dan moet het nog 2026 worden! We kunnen onze inwoners echter niet op kosten blijven jagen! Als we straks aan de bak moeten om op weg naar 2026 de begroting op orde te houden, laten we dan straks niet kijken naar alleen het verhogen van de belastingen en heffingen, maar naar de mogelijkheden om de uitgaven te beperken. En laten we dus vooraf het probleem nu niet groter maken door nu overbodige uitgaven te gaan doen.
Bijvoorbeeld het sociaal domein. Het is een gevoelig dossier dat besef ik, maar zonder indringende vragen te durven stellen en daarop eerlijke antwoorden te geven zoals: ‘waar kan het beter, wat kan en moet dus efficiënter en waar kunnen we mee stoppen?’ komen we er niet. En laten we dan zeker ook kijken naar het functioneren van de gemeente zelf. Een sterke, betrouwbare overheid, waarover ik het eerder had, moet naast effectief ook doelmatig zijn. Kortom, een overheid die haar taken en verantwoordelijkheden op een doeltreffende en kosteneffectieve manier uitvoert, de gewenste resultaten bereikt zonder verspilling van middelen, tijd en geld. ‘
Bereikbaarheid
‘En dat geeft me een haakje voor ons vierde punt, bereikbaarheid. Wij zijn blij dat we onze aangenomen motie over het nachtvervoer terug zien in de begroting. Fatsoenlijk nachtvervoer is geen overbodige luxe voor de derde grootste stad van Zuid-Holland. De nachtbus rijdt echter nog steeds niet. Kan het college al een datum in het vooruitzicht stellen voor onze inwoners wanneer zij weer van de nachtbus gebruik kunnen maken?‘
Regionale samenwerking
‘En dan kom ik tot het slot van mijn eerste termijn voorzitter. Voor alle problemen en uitdagingen waar we mee te maken hebben, we zijn niet alleen en we kunnen het niet alleen. Gelukkig is Zoetermeer geen eiland, maar onderdeel van één van de meest productieve regio’s in Nederland. Om ons heen zijn hele slimme mensen met hele slimme oplossingen bezig. We hoeven dus niet alle wielen zelf uit te vinden en alles alleen te doen. De rol die wij in de regio hebben en pakken en de oplossingen die daar te vinden zijn, speelt wat ons betreft in onze raad een veel te summiere rol. Denk alleen al maar aan de plichtmatige terugkoppelingen in onze plenaire commissievergaderingen. Mijn fractie ziet dan ook graag dat het college maar ook wij als raad hier meer op gaan sturen, door uitgangspunten mee te geven, speerpunten op te nemen etc..‘
